مبانی هنر های تجسمی

مبانی هنر های تجسمی

مفهوم رنگ

وقتی ازرنگ سخن ب میان می آید همه ما تصوراتی از آن خواهیم داشت و بلافاصله رنگ یا رنگ هایی در نظرمان جلوه گر می شود. مثل قرمز، زرد، آبی، سبز و...در ابتدا رنگ های اصلی پیش از هر رنگ دیگری در نظر تجسم می شوند و توجه ما را به خود جلب می کنند. با شنیدن کلمه رنگ عناصری رنگین از طبیعت و جهان پیرامون را به خاطر می آوریم، مثل انواع گل های رنگین یا وسایل و اشیایی که با آن سر و کار داریم و رنگین هستند.سرانجام احساس میکنیم که رنگ یعنی خیلی از چیزها و کاربرد و نقشی که رنگ می تواند در دیدن،تشخیص دادن و درک معانی داشته باشد در نظرمان جلوه گر می شود. اشیا و شکل ها به طور کلی دارای رنگ هستند و نور به عنوان مهم ترین عامل در تشخیص و دیدن رنگ همواره مورد وجه بوده است. چرا که بدن وجود نور ها رنگ ها دیده نمی شوند و شکل ها قابل تشخیص نیستند.

زندگی سرشار از رنگ و جلوه های رنگ است. اهمیت و نقش رنگ در زندگی، مفاهیم مختلف و متنوعی از آن را در ذهن ما زنده می کند. در این صورت ارائه یک تعریف مشخص و تعبیر مختصر نه تنها مفهوم جامع و گسترده رنگ را در بر نخواهد گرفت، بلکه رای درک ابعاد وسیع آن گمراه کننده نیز خواهد بود. رنگ در همه ابعاد زندگی جاریست و بنابراین مفهوم آن به همان گستردگی مفهوم زندگی است یا به قول((ایتن))رنگ خود زندگی است.

نقش رنگ در زندگی و مسائل روزمره ای که با آن سر و کار داریم، آن همه زیاد است که هیچ گاه رنگ را به مفهوم یک واژه ناشناخته و غریب احساس نمی کنیم. زیرا انسان معمولا وقتی یک مفهوم، یا یک واژه، یا اصطلاح را نمی شناسد و یا در دانستن معنی ان تردید دارد، به جستجوی کفهوم آن می پدازد.اما در مورد رنگ ها به نظر می رسد آن قدر بدیهی است ک انسان احساس میکند چیز های بسیاری از آن می داند و مفهوم روشنی از آن در ذهن دارد، اگرچه نتواند تعریف خاصی از آن ارائه دهد. به همین دلیل وقتی درباره رنگ پرسیده می شود در وهله اول نمود خود رنگ مثل زرد، قرمز یا آبی به ذهن متبادر می شود. اما اگر از مفهوم رنگ در هنر و به طور خاص در هنر تجسمی سوال بشود، آن گاه به نظر می رسد که پاسخ دادن به آن قدری پیچیده است و نیاز به دانستن مباحث تخصصی و تجربه عملی در حیطه هنر تجسمی و نقش و کاربرد های رنگ دارد. به عنوان مثال رنگ را می توان عنصر اصلی کار کار هنرمندان نقاش دانست. این هنرمندان برای ابداع اثار خود بیش از هر چیزی از رنگ استفاده میکند و آن را به کار می گیرند. در این خصوص آن ها حتی از هنرمندان طراح نیز متمایز می شوند . زیرا معمولا هنرمندان طراح از خط استفاده می کندد اگرچه ممکن است خطوط آن ها رنگین باشد، یا از رنگ در بخش هایی از کار خود برای تاکید، نمایش تیرگی-روشنی و یا به هر دلیل دیگری استفاده میکنند. اما به جز هنرمندان نقاش در همه ی گرایش های هنر های تجسمی رنگ همواره به عنوان یکی از عوامل و عناصر ضرئری مورد توجه است. علاوه بر آن امروزه رنگ در صنایع فراوانی یافته است و روز به روز اهمیت و کاربرد آن بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد. به طوری که زندگی بدون رنگ قابل تصور نیست.

در یک تقسیم بندی کلی می توان پی برد که هنرمندن مفاهیم و ویژگی های رنگ را معمولا به سه طریق زیر در آثار خود به کار گرفته اند.

الف) رنگ به عنوان عنصری تجسمی برای توصیف موضوع اثر و خصوصیات آن؛ مثل ترسیم یک منظره پاییزی یا زمستانی که برای هر کدام از اجزای آن منظره (درخت ها، ساختمان ها، زمین، آسمان و...)از طیف رنگ های خاصی استفاده می شود و به این ترتیب پاییزی یا زمستانی بودن فضای آن منظره و همه ی ویژگی هایش با رنگ هایی که در آن استفاده شده توصیف می گردد. این خصوصیات توصیف گرانه رنگ می تواند در ترسیم یک طبیعت بیجان و عناصر آن ، یک چهره و پیکره و با هر موضوع دیگری به کار گرفته شود. مثل آثار نقاشان طبیعت گرا، یا همون گونه که رنگ های یک عکس رنگی موضوع خود را توصیف میکنند.

ب) رنگ به عنوان عنصری نمادین و استعاری که معانی عمیق و درونی اثر و جزای

آن را به نمایش می گذارد. برای مثال در بسیاری از آثاری که هنرمندان بر اساس محتوای موضوعات اعتقادی، مذهبی، رمزی و افسانه ای ساخته اند، کاربرد رنگ عموما جنبه ای نمادین و استعاری دارد. مثلا در شکل زیرکه موضوع آن داوری حضرت سلیمان در مورد ادعای ذو زن است. هر کدام ادعا می کندد مادر بچه ای است که زنده مانده است در حالی که فقط یکی از آن ها مادر واقعی پسر بچه است و فرزند دیگری مرده است. هنرمند با رنگ قرمز ردای حضرت سلیمان(ع) او را مظهر اقتدار، صلابت و نفوذ رای و صراحت در داوری نشان داده است. هم چنان که با رنگ لباس های زنان نیز شخصیت درستکار ، مادر واقعی در سمت چپ تابلو و مادر دروغین را در سمت راست نشان داده است.

ج) استفاده از رنگ برای به نمایش گذاشتن ارزش های درونی و زیبایی ها و تاثیرات خود رنگ، بدون در نظر داشتن ارزش های استعاری و توصیفی آن. ارزش های بصری رنگ ها در هنر معاصر بیش از هر دوره دیگری مورد توجه هنرمندان قرار گرفته است. به طوری که در برخی از شیوه های هنر جدید، آثار صرفا بر اساس لرزش های بیانی خود رنگ ها و نمایش قدرت تاثیر گذاری و زیبایی بصری آن ها ساخته شده است. هم چنین از این خصوصیت رنگ به عنوان جنبه تزئینی در بسیاری از محصولات صنعتی، کاربردی و هنر های سنتی مثل فرش، گلیم، پارچه، طراحی و دوخت لباس، معماری و

شهرسازی بهره می بند.

-آژانس تبلیغاتی هورتاش

منبع: حسینی راد(1384چاپ بیستم)، کتاب مبانی هنر های تجسمی، تهران، انتشارات مدرسه